Patrijarh Porfirije osveštao Srpski dom u Osijeku

Njegova Svetost Patrijarh srpski Porfirije je stigao danas, 18. oktobra, u popodnevnim časovima u Dalj, sedište Eparhije osečkopoljske i baranjske, gde je predstojatelja Srpske Pravoslavne Crkve ispred Patrijaršijskog dvora dočekao Preosvećeni Episkop osečkopoljski i baranjski Heruvim sa arhijerejima, sveštenstvom, monaštvom i vernim narodom.

Svetejši Porfirije je posetio staro zdanje letnje rezidencije patrijaraha srpskih – koje je 1754. godine izgradio mitropolit Pavle Nenadović, a 2004. godine obnovio episkop Lukijan Vladulov – da bi se zatim sa svojom časnom pratnjom uputio u Osek, gde je u velelepnom  Sabornom hramu Uspenja Presvete Bogorodice služen svečani čin doksologije.

Svetejšeg Patrijarha je tom prilikom pozdravio vladika Heruvim besedom koju u celosti možete pročitati OVDE.

– Posebno sam emotivno dirnut kada dolazim u ove krajeve gde sam proveo nemali broj godina i praktično na ovim prostorima znam i ispite, i iskušenja, i izazove svih ljudi koji ovde žive. Istovremeno još bolje poznajem dubinu gladi i potrebe za Bogom, za Hristom i za zajednicom u ljubavi sa čovekom, ko god on bio i kako god se on zvao. Od svih i sa svih strana i kod svih to postoji. Da nije tako, bio bi besmislen ovaj svet i ovaj život, a da jeste tako mi hrišćani znamo, jer smo stvoreni po slici i prilici Božjoj, po slici Hristovoj koji je Bog ljubavi i ostavio je da nam ljubav bude zakon našeg postojanja. Taj zakon je da čitavim svojim bićem pokažemo ljubav prema Bogu, a to znači da se otvorimo za reč Hristovu, za reč Božju, da ona bude naš život, ali i to da čitavim svojim bićem pokažemo ljubav u odnosu na bližnjeg, a svaki bližnji je ikona Božja – besedio je Njegova Svetost Patrijarh srpski Porfirije čiju besedu u celosti možete pročitati OVDE.

Svečanom činu doksologije pored patrijarha Porfirija i vladike Heruvima, molitveno su prisustvovali visokopreosvećena gospoda mitropoliti vranjski Pahomije, šumadijski Jovan, zvorničko-tuzlanski Fotije, niški Arsenije i dalmatinski Nikodim.

Najsvečaniji deo Patrijarhove posete drevnom gradu Oseku bio je čin osvećenja novopodignutog Srpskog doma, kulturnog centra srpskog naroda izgrađenog na mestu starog parohijskom doma u ulici Jovana Gojkovića br. 21, zadužbine Jovana i Jelisavete Lalošević iz 1897. godine. Zajedničko zdanje Srpske pravoslavne crkvene opštine osečke i Srpskog narodnog veća iz Zagreba, svečano otvoreno 24. maja ove godine, biće značajno mesto okupljanja, kulturno-umetničkog delovanja i povezivanja, mesto otvoreno za sve Osečane i za sve ljude dobre volje.

Usledila je svečana akademija u novoosvećenom Srpskom domu.

O zadužbinarima

Veliki dobrotvor srpskog naroda Jovan Lalošević potiče iz porodice koja se spominje među pravoslavnim žiteljima u Osijeku još u prvoj polovini 18. veka. Očigledno vešt trgovac, Jovan Lalošević je bio član „Čestne kompanie tergovačkog bratstva”. Oženio se Jelisavetom iz ugledne srpske porodice Mavrodića. Posle upokojenja njenog plemenitog muža 1896. godine, Jelisaveta se obratila Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Oseku sa namerom da se osnuje Zadužbina Jovana Laloševića. Zadužbina je podeljena na dva fonda, od čega je prvi bio u tzv. pobožne svrhe, a drugi za stipendiranje srpskih učenika i studenata koji su pokazali dobar uspeh u nauci i vladanju. Zadužbina je stavljena pod vrhovni nadzor crkvenih tela. Za potrebe zadužbine, Jelisaveta je Srpskoj Crkvi, između ostalog, ostavila na upravljanje i kuću svog oca Đorđa Mavrodića. Početkom 60-ih godina 20. veka komunistička vlast oduzima taj objekat Crkvenoj opštini koji postaje državno vlasništvo sve do 30. septembra 2009. godine, kada je rešenjem Kancelarije državne uprave – Službe za imovinsko pravne odnose vraćen u vlasništvo Srpske pravoslavne crkvene opštine Osijek.

Još krajem 19. veka izrodila se želja za izgradnjom jedinstvene kulturne ustanove gde će moći delovati i okupljati se sva srpska kulturna, sportska i zanatlijska društva. Na čelo ove ideje stala je Crkvena opština Osek koja je 1939. godine za milion dinara kupila zdanje hotela Tomislav. Srpski dom je otvoren 22. septembra 1940. godine, ali radost zbog ostvarenja vekovne težnje, nije dugo trajala. Odmah na početku Drugog svetskog rata, 20. maja 1941. godine, vlasti Nezavisne Države Hrvatske donose zabranu o delovanju srpskih i jevrejskih društava, pa je tako i Srpski kulturni dom, nakon što je opljačkan, predat na korišćenje osečkim Nemcima koji tamo osnivaju svoju organizaciju Kulturbund. Tokom savezničkog bombardovanja 14. juna 1944. godine pogođena je i potpuno porušena i zgrada Srpskog doma. Po završetku rata, komunistička vlast oduzima zemljište na kome se nalazio Srpski dom i na tom mestu podiže višespratnu stambenu zgradu, koja u tom obliku postoji i danas. Ni zgrada ni zemljište nikada nisu vraćeni Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini Osijek.

O Sabornom hramu u Osijeku

Osijek, nekadašnji rimski grad Mursa, ima dugu i bogatu istoriju koja počinje u vreme rimske uprave nad Panonijom. Grad je osnovao rimski car Adrijan 133. Godine. U narednim vekovima, Mursa je prerasla u važan privredni, politički i crkveni centar sa naprednom infrastrukturom, trgovinom i javnim službama. Poslednji put grad se pod nazivom Mursa spominje 591. godine kada je razoren u pohodu Avara i Slovena. Slovenski naseljenici su ga nazvali Osijek.

Istoričari beleže prisustvo Srba u Osijeku i njegovoj okolini i pre turskog osvajanja 1526. godine, kada su Turci izgradili most preko Drave i krenuli u osvajanje Mohača. Usled Mohačke bitke i turske pobede, Osijek je postao strateški važan deo Osmanskog carstva, sve do turskog poraza u bici kod Harkanja 1687. godine. Grad se ponovo uspostavlja kao značajno hrišćansko i političko središte, a 1697. godine iz Osijeka u pohod na Bosnu kreće Eugen Savojski.

Srpska pravoslavna opština osečka je osnovana pre 1752. godine, kada se kao zvanična institucija već spominje u dokumentima. Prva crkva za potrebe pravoslavnih vernika bila je skromna drvena građevina, ali s obzirom na rast broja stanovnika i razvoj srpske zajednice, 1720. godine izgrađena je „crkva od kamena, mala, ali lepo uređena, sa trpezom od mermera i umivaonicom od kamena“ koju je osvetio episkop Nikanor Melentijević. Ova crkva je postala je centralna tačka duhovnog života Srba u Osijeku i doprinela formiranju njihovog kulturnog i verskog identiteta.

Sredinom 18. veka, srpska zajednica u Osijeku se i dalje razvijala, što je dovelo do potrebe za većom i lepše uređenom bogomoljom. Pod vođstvom Patrijarha srpskog Arsenija IV Šakabente, koji je neko vreme boravio u Osijeku i grad nazivao „Arhiepiskopsko-patrijaršijska dijeceza osečka“, otpočela je gradnja nove crkve 1743. godine. Ovaj hram u baroknom stilu osvetio je episkop Sofronije Jovanović 1750. godine, a prota Lazar Bogdanović ga je opisao kao „saborni hram, zidana ni od koje druge vere ili naroda, već isključivo od pravih hrišćana Srba“. Barokni elementi, kao i visok toranj izgrađen 1810. godine po uzoru na budimsku katedralu, dali su crkvi izuzetnu lepotu i status u zajednici. Janko Halkozović je 1761. godine izradio ikonostas, dok je rezbarske radove izvodio majstor Rildhaner. Pevnice i patrijaraški i episkopski tronovi su uređeni 1770. godine, čime je crkva postala reprezentativna u arhitektonskom i umetničkom smislu. Bogatstvo i lepota unutrašnjosti crkve smatrali su je jednom od najlepših srpskih pravoslavnih crkava.

Ustaške vlasti su 6. januara 1942. godine zapovedile rušenje crkve, koje je okončano 12. marta iste godine. Ikonostas je polomljen i spaljen, a dragoceni bogoslužbeni predmeti odneti. Nova gradnja katedralnog hrama započeta je 1966. godine u srpsko-vizantijskom stilu po projektu arhitekte Dragomira Tadića. Osvećenje je izvršeno 1979. godine od strane Episkopa bačkog Nikanora. Hram je ponovo oštećen i opljačkan tokom rata devedesetih godina, a stare ikone, uključujući čuvenu ikonu Presvete Bogorodice Osiječke rađenu na ovčijoj koži, nestale su 1992. godine. Godine 2008. hram je dobio monumentalnu kupolu, čime je dobio svoj puni arhitektonski izraz.

U Osijeku se nalaze i kapele posvećene Svetom Vaskrsenju Hristovom, Prenosu moštiju Svetog Nikolaja, Rođenju Svetog Jovana Krstitelja, koje su tokom rata devedesetih godina pretrpele velika oštećenja. I Srpska škola, osnovana 1782. godine u krugu crkvene porte, takođe je vandalizovana, dok je čuvena biblioteka, osnovana 1886. godine i koja je imala oko tri hiljade naslova, uništena u podmetnutom požaru 2004. godine. Đačka biblioteka, koja je imala 1740 inventarisanih knjiga, nestala je tokom Drugog svetskog rata.

Drugog dana posete Eparhiji osiječkopoljskoj i baranjskoj, Patrijarh srpski Porfirije će služiti svetu Liturgiju sa činom osvećenja Sabornog hrama Svetog velikomučenika Dimitrija u Dalju sa početkom u 9 časova.

izvor: spc.rs