Patrijarh: Držimo se prave vjere Hristove

U doba kada neki govore da je moguće graditi individualističku zajednicu sa Bogom bez pripadnosti Crkvi, te da nema potrebe za pokajanjem, podvigom i učešćem u redovnom liturgijskom životu Crkve, kao da prepoznajemo znakove iz Savinog vremena, kazao je patrijarh na otvaranju naučnog skupa.

Naučni skup Bogoslovlje kod Srba: izazovi i perspektive, koji se 15. i 16. decembra održava u kripti Sabornog hrama Svetog Save u Beogradu, otvorio je Njegova Svetost patrijarh srpski Porfirije. Povod održavanja skupa je stogodišnjica početka rada Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i osamsto godina od kako je Sveti Sava proizneo u manastiru Žiča čuvenu Besjedu o pravoj vjeri.

Pozdravno slovo prisutnima najprije je uputio dekan Pravoslavnog bogoslovskog protoprezviter dr Zoran Ranković. Uslijedila su obraćanja izaslanika ministra prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja Marijane Dukić Mijatović i rektora Beogradskog univerziteta prof. dr Vladana Đokića.

Plenarno izlaganje pod naslovom ”Beseda o Besedi o pravoj veri”, čiji integralni tekst donosimo, proiznio je patrijarh Porfirije.

”Neka je blagosloven i preproslavljen Trojični Bog koji nas je svojom bezgraničnom ljubavlju i preizobilnom milošću sabrao pod svodove velelepnog Spomen-hrama Svetoga Save, prvog arhiepiskopa srpskog, povodom dvojednog jubileja. Naime, proteklo je osam stoleća od Savinog proiznošenja Besede o pravoj veri u domu Spasovom  – manastiru Žiči i stotinu godina od početka rada naše alma mater – Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i najvišeg bogoslovskog i akademskog učilišta Srpske Pravoslavne Crkve.

Sledstveno, ličnost koju treba prepoznati kao presudnu, ali i svojeobraznom vezivnom sponom ova dva mnogostruko važna događaja iz sveštene istorije naše pomesne Crkve, nije niko drugi do Sveti Arhiepiskop Sava. Ovaj ugodnik Božji, koji prema Domentijanu, bivši „Hristom ispunjen svih duhovnih darova – potoke bogoslovlja svima izlivaše“, izricanjem Besede o pravoj veri, kao i svojim samopregornim izgrađivanjem Crkve Božije usmenim i pismenim putem, postavio je blagodaću Duha Svetoga nerazrušive temelje na kojima će izniknuti Pravoslavni bogoslovski fakultet u Beogradu. Povrh svega, jedan od neospornih stubova pomenutog teološkog učilišta kod pravoslavnih Srba, te ujedno i njegova par excellence osnivačka povelja jeste upravo Savina Beseda o pravoj veri.

Blagodareći dosadašnjim rezultatima bogoslovskog i naučnog proučavanja ovog žičkog slova, čiji precizan naslov glasi „Pouka o istinitoj veri i o proklinjanju jeretika“, utvrđeno je više neporecivih činjenica. Beseda je zapravo proizneta drugog dana velikog crkveno-državnog sabora, i to u petak, 21. maja 1221. godine, na dan spomena Svetog cara Konstantina i carice Jelene, u Katedralnom hramu Arhiepiskopije. Nesumnjivo da je reč o autentičnoj Savinoj besedi koja je zaista izgovorena u celosti ili podeljeno u delovima.

Savina Besjeda o pravoj vjeri jedan je od neospornih stubova Bogoslovskog fakulteta, a ujedno i njegova par excellence osnivačka povelja

Iako bi ona mogla predstavljati, s jedne strane, uvodnu besedu radi potonjeg čitanja Sinodika Pravoslavlja, ili pak, s druge strane, izvesnu vrstu skraćene verzije Sinodika, povod i okolnosti njenog izlaganja su višeslojni. Sveti Arhiepiskop srpskih i pomorskih zemalja na ovaj način savršava, na prvome mestu, obnovljenje vere pravoslavnih hrišćana srpskoga roda, te izobličava i osuđuje jeretičko učenje bogumila, kao i sva druga pogrešna učenja o istinama svete pravoslavne vere.

Upravo zbog toga, Savina beseda podrazumeva najpre sažeto objašnjenje prave vere, potom pravilno i dolično bogoslovsko tumačenje i ispovedanje vere u Trojičnog Boga, to jest Jedinicu Triipostasnu i Presvetu Trojicu Jednosuštnu, te odgovarajuće teološko poimanje vere u realnost Ovaploćenja Bogočoveka Gospoda Isusa Hrista i Domostroj spasenja koji je savršen u Njegovoj ličnosti. U nastavku sledi izloženje Predanjem utvrđenog ikonopoštovanja i pobožnog odnosa prema Časnom Krstu, svetim časnim sasudima, božanskim crkvama i svetim mestima, da bi kasnije bila izrečena i osuda svih jeretika.

U besedi se takođe poziva na prihvatanje svih donetih odluka ne samo vaseljenskih i pomesnih sabora, već i svih svetih sabora koje je Pravoslavna Crkva prepoznala na polju doprinosa utvrđivanju pravoslavnog jevanđelskog učenja.

Duhovna nauka nije igra, niti riječi bezumlja misli ljudskih, nego je to propovijedana sveta vjera Božja

U trećem tematskom delu Žičkog slova, Sveti Sava tajnovodstveno poučava pastvu o neophodnosti umnožavanja dara vere i to, pre svega, delatnom ljubavlju, što je opet nezamislivo bez osvećenja rečju Božjom i molitvom. Otuda Sveti arhiepiskop veli: „Držite reč Božju i svetu veru Hristovu, i prizivajte čistim srcem presveto Ime Njegovo, i ne leneći se u svetim molitvama pripadajte k njemu ispovedajući grehe svoje, plačući sa suzama pred Njim i Njemu pevajući i pripevajući u srcima vašim svagda dan i noć neprestano“.

Štaviše, na ovome mestu Sveti Sava jasno i nedvosmisleno otkriva slušaocima toga vremena i svim njegovim duhovnim čadima do danas, kako Trojični Bog odgovara na molitve i ispovesti pravoslavnih hrišćana. Sava po primeru najlucidnijih mistagoga Crkve Hristove doslovno kaže: „Jer Bog, kada Ga ljudi ispovedaju i mole Mu se, sam uverava ljude i duhovno ulazi verom u srca onih koji dobro slušaju nauku Njegovu“.

Odmah potom, srpski arhiepiskop izlaže jezgrovit odgovor na pitanje: šta je to bogoslovlje? Sveti Sava tim povodom naglašava: „Jer duhovna nauka nije igra, niti reči bezumlja misli ljudskih, nego je to propovedana sveta vera Božja na kojoj su osnovani sveti [bogoslužbeni] činovi u Hristu Isusu Gospodu našem, o Kome Proroci Svetim Duhom Božjim prorekoše, i Apostoli naučiše, i Mučenici ispovediše, i svi Sveti sačuvaše, i Prepodobni oci besprekorno održaše, kao na nedeljivom krajeugaonom Kamenu crkvenom Hristu… Koji i do sada mnoge uverava i utvrđuje i svima potvrđuje Svoju veru božansku“. Žička beseda potom biva nastavljena poukom o svetotajinskom životu, predukusu Carstva nebeskog, podsticanjem na neprestano pokajanje, umiljenje, smirenje, pravednost, poučenje, ispravljanje života i borbu protiv greha, te naposletku pozivom na hrabro držanje i izvršenje zapovesti Hristovih.

Savina besjeda o pravoj vjeri osobito aktuelna u našoj epohi

Uopšte uzevši, mišljenja smo da je Savina beseda o pravoj veri osobito aktuelna u našoj epohi. U doba kada možemo čuti pojedine koji govore da je moguće graditi zajednicu sa Bogom u nekakvom individualističkom smislu bez celosne pripadnosti sabornoj zajednici Tela Hristovog, te da nema potrebe za pokajanjem, podvigom i učešćem u redovnom liturgijskom životu Crkve, kao da prepoznajemo gotovo identične znakove iz Savinog vremena. Ukoliko u prilog tome pomenemo i nedavne preporuke da se u budućnosti na evropskom kontinentu izbegavaju reči „Božić“ i „u vreme Božića“, onda su nam besede o pravoj veri, poput ove Savine, najdragoceniji izvori sa kojih teče voda koja će kroz Hrista u svakome od nas „postati izvor vode koja teče u život večni“ (Jov 4, 14). Istovremeno, Žička beseda Svetog Save o pravoj veri treba, po prevashodstvu, da bude prepoznata i promišljana, kako u našoj pomesnoj Crkvi, tako i pre svega u našim bogoslovskim učilištima na čelu sa Pravoslavnim bogoslovskim fakultetom u Beogradu, kao svetootačko delo čije svete reči treba da stavimo, draga braćo i sestre, u srca naša, u savesti duša naših, pred oči uma našega i da ih razumemo.

Stoga, vraćajmo se izvorima našeg svetosavskog nasleđa, kako bismo položivši svu nadu svoju na Boga, držali se pre svega prave vere Hristove!”, kazao je Njegova Svetost.