Nagrada za monografiju hrama Preobraženja Gospodnjeg

”Ova knjiga nije samo velik uspjeh autora, njegovih saradnika i izdavača, nego dar gradu Zagrebu. Onom boljem, evropskom Zagrebu koji ne bi smio zaboraviti tradiciju tolerancije, otvorenosti i kosmopolitizma”, stoji u obrazloženju nagrade

Prof. dr Dragan Damjanović je, za knjigu Saborni hram Preobraženja Gospodnjeg i baština Srpske pravoslavne crkvene opštine u Zagrebu, koja je izašla u izdanju zagrebačke Crkvene opštine i Eparhije zagrebačko-ljubljanske, dobio Godišnju nagradu društva istoričara umjetnosti Hrvatske za 2020. godinu.

Prenosimo integralni tekst obrazloženja, objavljen na internet stranici Društva povjesničara umjetnosti:

”Knjiga je utemeljena na iscrpnom istraživanju arhivske i novinske građe, kroz koju se raspliće bogata istorija zagrebačke pravoslavne katedrale, od kupovine katoličke kapele Svete Margarete 1794. godine, do zemljotresa u martu 2020. godine. Analiza arhivskih izvora, uz primjenu novih metodoloških pristupa pri interpretaciji teksta, predstavlja osnovu naučnog rada dr Dragana Damjanovića što čini njegov tekst posebno informativnim i izvrsnim polazištem za dalja istraživanja.

Monografiju treba čitati kao kulturnu, socijalnu, dijelom i političku istoriju pravoslavne zajednice Zagreba i dio ukupne istorije Zagreba

Ovom monografijom Dragan Damjanović obradio je važan spomenik sakralne umjetnosti Zagreba posljednja dva vijeka. U izgradnji i opremanju pravoslavne crkve u Zagrebu učestvovali su istaknuti protagonisti hrvatske istorije umjetnosti i arhitekture XIX i XX vijeka, arhitekti Franjo Klajn i Herman Bole, slikari Ivan Tišov, Ivo Režek i drugi. U izgradnji ostalih građevina zagrebačke pravoslavne opštine ključnu su pak ulogu odigrali prvaci hrvatske arhitekture Bartol Felbinger, Stanko Kliska, Marko Vidaković, Juraj Denzler i brojni drugi. Upravo stoga ova knjiga nije tek mikroistorijska studija važna za srpsku pravoslavnu zajednicu u Zagrebu već monografija koja ima izuzetno velik značaj za cijelu hrvatsku istoriju umjetnosti.

Iako je glavna tema monografije hram i najvažnije građevine Srpske pravoslavne opštine, Dragan Damjanović se jednakom pažnjom i akrivijom bavi i drugim temama sakralne baštine, opremom, bogoslužbenim i molitvenim predmetima, nestalima, ali i očuvanima koji predstavljaju muzejsko blago Opštine, njihovim autorima, inicijatorima i donatorima. Međutim, veliku vrijednost ove izuzetno slojevite knjige čini autorovo nastojanje da predstavi protagoniste istorije zajednice od samih početaka do danas velikom galerijom ličnosti, sudbina i ličnih povijesti. Zato ovu monografiju posvećenu ponajprije hramu i sakralnoj baštini treba razumjeti i čitati kao kulturnu, socijalnu, dijelom i političku povijest pravoslavne zajednice Zagreba i ujedno dijelom ukupne istorije Zagreba.

Ova knjiga ima izuzetno velik značaj za cijelu hrvatsku istoriju umjetnosti

Prema riječima autora, zagrebačka pravoslavna crkva je „spomenik građanske epohe, tolerancije i liberalizma XIX i početka XX vijeka.“ To je razdoblje kad Zagreb stiče svoj moderni urbani identitet i fizionomiju srednjoevropske metropole. Zagreb je kosmopolitska sredina, otvorena ne samo ljudima kojima postaje interesantna, nego i idejama: to je doba modernizma i avangardizma.

Kao u svojim ranijim knjigama i studijama Dragan Damjanović se i u ovoj monografiji vodio načelom da baš sve ‒ arhivsku građu svih provenijencija, literaturu i interpretacije, usmenu predaju i lična sjećanja ‒ treba nanovo proučiti, a potom provjeriti i korigovati. Zadivljujuće je koliko je toga za ovu monografiju pregledao, a još više pronašao i koliko je novosti iznio. Ova knjiga nije samo velik uspjeh autora, njegovih saradnika i izdavača, nego dar gradu Zagrebu. Onom boljem, evropskom Zagrebu koji ne bi smio zaboraviti tradiciju tolerancije, otvorenosti i kosmopolitizma”, stoji u obrazloženju nagrade.