Služitelj mira i ljubavi – Izložba u Muzeju Srpske Pravoslavne Crkve

U sredu, 14. Maja 2025. godine, u 19.30 časova u Muzeju Srpske Pravoslavne Crkve svečano će biti otvorena izložba povodom 80 godina od upokojenja Svetog ispovednika Dositeja Niškog i Zagrebačkog pod nazivom „Služitelj mira i ljubavi“ autora prezvitera Dalibora Midića, đakona Budimira Kokotovića i gđe Zvezdane Ostojić.

Mitropolit Dositej (u miru Dragutin) je rođen 5. decembra 1887. godine u Beogradu kao jedino dete Janićija i Roksande Vasić. Osnovnu školu i šest razreda Gimnazije završio je u rodnom gradu, posle čega pohađa Beogradsku bogosloviju. Kao učenik Bogoslovije primio je monaški postrig 1898. godine u manastiru Manasiji. Naredne godine je rukopoložen u čin jerođakona i jeromonaha. Kijevsku duhovnu akademiju sa stepenom magistra bogoslovlja završio je 1904. godine, a zatim odlazi na studije bogoslovskih i filozofskih nauka u Berlinu i Lajpcigu. Po povratku je postavljen za suplenta Beogradske bogoslovije, a dve godine kasnije odlazi na Sorbonu, gde nastavlja studije iz socijalnih nauka. Krajem 1910. godine odlazi na studije u Ženevu gde boravi do početka Balkanskog rata.

Sveti Arhijerejski Sabor Kraljevine Srbije ga je izabrao za Episkopa niškog početkom maja 1913. godine. Za episkopa je hirotonisan u Sabornom hramu u Beogradu 12. maja iste godine od Mitropolita beogradskog Dimitrija Pavlovića. Ustoličen je u Nišu na praznik Silaska Svetog Duha – Pedesetnica, 2. juna 1913. godine. Za vreme Prvog svetskog rata podelio je sudbinu sa svojom pastvom i bio interniran u bugarski logor gde je ostao sve do 1918. godine. U vreme vaspostavljanja redovnog stanja u Srpskoj Pravoslavnoj Patrijaršiji posle Prvog svetskog rata, episkop Dositej zauzima položaj potpredsednika Središnjeg Arhijerejskog Sabora i u tom svojstvu učestvuje u pregovorima sa Carigradskom Patrijaršijom oko dobijanja Tomosa. U Eparhiji niškoj je ostavio neizbrisiv trag na obnovi duhovnog života, podižući nove i obnavljajući stare hramove, zidajući domove i sirotišta. Zanovio je sveštenstvo i dao veliki doprinos u obnovi srpskog ženskog monaštva. Bio je predsednik, član ili pokrovitelj mnogobrojnih dobrotvornih ustanova i organizacija širom Kraljevine Jugoslavije. Njegova pastirska delatnost bila je ispunjena plodotvornim misionarenjem među Česima i Slovacima, kao i učestvovanjem u organizaciji Srpske Pravoslavne Crkve u Prikarpatskoj Rusiji i Čehoslovačkoj. Kao izaslanik Svetog Arhijerejskog Sinoda učestvovao je na raznim konferencijama u mnogim evropskim gradovima.

Osnivanjem Eparhije zagrebačke 1931. godine, jednoglasno je izabran za Mitropolita te eparhije sa sedištem u Zagrebu. Ustoličen je 9. aprila 1933. godine u zagrebačkom Sabornom hramu Preobraženja Gospodnjeg. Plodotvorni arhipastirski, misionarski i haritativni rad mitropolit Dositej je nastavio na prostorima Mitropolije zagrebačke. U Zagrebu je osnovao prvi ženski manastir posvećen Svetoj Petki, radeći na osposobljavanju pravoslavnih monahinja za rad u bolnicama i sirotištima. Misionario je među Slovencima, a 1936. godine posetio je i daleku Indiju. Kao Mitropolit zagrebački, administrirao je eparhijama Gornjokarlovačkom (1936-1938) i Banjalučkom (1938-1939), a više godina je pomagao ostarelom episkopu Mironu Nikoliću u vršenju episkopske službe u Eparhiji pakračkoj. Za vreme bolesti patrijarha Varnave Rosića, kao najstariji član Sinoda upravljao je poslovima Srpske Pravoslavne Crkve, a posle patrijarhovog upokojenja, do izbora patrijarha Gavrila 1938. godine, administrirao je Arhiepiskopijom beogradsko-karlovačkom i bio čuvar Patrijaršijskog trona. Ubrzo po stvaranju Nezavisne Države Hrvatske, u jeku hapšenja viđenijih Srba, mitropolit Dositej je utamničen u Zagrebu. Od ustaša fizički i psihički maltretiran, u teškom i besvesnom stanju je prebačen u Beograd. Od posledica zatvorskog mučenja upokojio se 13. januara 1945. godine u manastiru Vavedenju na Senjaku, gde je i sahranjen.

Sveti Arhijerejski Sabor Srpske Pravoslavne Crkve je proglasio  1998. godine Mitropolita zagrebačkog Dositeja Vasića za ispovednika vere pravoslavne, sa datumom praznovanja 31. decembar/13. januar. Svečani čin kanonizacije je obavljen u hramu Svetog Save na Vračaru 2000. godine. Mošti Svetog ispovednika Dositeja Niškog i Zagrebačkog se čuvaju u Vavedenjskom manastiru u Beogradu.

Povodom osamdeset godina od upokojenja Svetog ispovednika Dositeja Niškog i Zagrebačkog, Muzej Srpske Pravoslavne Crkve u Beogradu priredio je izložbu pod nazivom „Služitelj mira i ljubavi“. Pažljivim odabirom ličnih predmeta, arhivskih dokumenata, fotografija i video materijala za potrebe ove izložbe korišćeni su fondovi Arhiva Svetog Arhijerejskog Sinoda, Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve, Muzeja crkvenih starina Eparhije niške, Muzeja i Arhiva Eparhije zagrebačko-ljubljanske, Muzeja grada Beograda, Biblioteke Srpske Patrijaršije, Biblioteke Matice srpske, Jugoslovenske kinoteke, Hrvatskog državnog arhiva, kao i privatnih kolekcija Nebojše Pančića i dr Pavla Mareka (Češka Republika).

izvor: spc.rs