Na živopisnim zapadnim obroncima Zagrebačke gore Medvednice, poznatijim pod nazivom Sveti Duh, nalazi se manastir posvećen Prepodobnoj mati Paraskevi. Istorijat manastira usko je povezan sa životom i radom Srpske pravoslavne crkvene opštine zagrebačke i hramom Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu.

Višegodišnji crkveni odbornik i tutor Đuro (Georgije-Đorđe) Avirović, trgovac i školski dobrotvor, kupio je 31. maja 1866. godine od zadruge Zubak iz Odese veliki posed od 7 jutara na Svetom Duhu za 1300 forinti. Tu je sazidao kuću i gospodarske zgrade, a na jednom delu zemljišta je zasadio veliki vinograd. Avirović je na posedu živeo do svoje smrti 26. aprila 1890. godine. Testamentom, koji je sačinio 26 decembra 1888. godine, posed na Svetom Duhu, kao i 15 000 foritni (koliko se u trenutku smrti nalazilo na njegovom računu) ostavlja „općini na uživanje po svagdanjem parohu na ovoga korist, uz uslov da se imade izlučiti 150 foriti, kao godišnja potpora najvrednijem Srbinu preparandu, u prvom redu slušaocu koje srpske preparandije.“

Sveti Dositej vodi brigu i o siročadi smeštenoj u manastiru i o njihovom školovanju

Prvi mitropolit novoosnovane Eparhije zagrebačke (1931) bio je sveti Dositej (1932-1945). On je na imanju Đure Avirovića osnovao prvi ženski manastir u eparhiji. Manastir je osvećen 16/29. marta 1936. godine i posvećen je prepodobnoj Paraskevi.  

Zamisao svetog Dositeja bila je da manastir ima za cilj da ublaži bedu, koja se naročito u ovim poratnim vremenima javlja kao ljuti bič, koji udara slabe. Manastiru je dakle cilj moliti se za sirotinju, pomagati sirotinju, primati u svoje redove nezaštićene devojke, koje bi se želele posvetiti Svetoj Paraskevi i primiti monaštvo, i primati u svoje općežitije pod krilo Svete Petke  nezaštićene udovice  blagočestiva srca  na doživotnu oskrbu, uz oštetu bilo novčanu bilo na teret neke zadužbine, zavetovane manastiru. A posle, dok se manastir materijalno obezbedi, pomogao bi pravoslavnu siromašnu decu brinući se za nju.

Za prvu nastojateljnicu – upraviteljicu manastira, sveti Dositej postavio je monahinju Tasiju (Tatjanu Prokopjuk), ruskinju iz manastira Hopovo na Fruškoj Gori koja je sa još nekoliko ruskih monahinja došla u Zagreb. Monahinja Tasija (u postrigu rase i kamilavke: Tatjana Prokopjuk), rođena je 1875. godine u selu Zabolote (Holmska gubernija, Rusija).

U sestrinstvu manastira Svete Petke u Zagrebu živele su i Ruskinje: shimna monahinja Sava (Nikolajevna-Vojnovič), monahinja Leonida (Ivanonovna) i monahinja Evdokija (Makijevna). Prve srpkinje postrižnice manastira bile su monahinja Savatija (Ana Suša) iz Dalmacije i monahinja Magdalena (Milica Romić) iz Bačke, koje je sveti Dositej zamonašio uoči manastirske slave 1938. godine. Sutradan, na dan spomena Svete Petke, svetitelj je služio arhijerejsku Liturgiju na kojoj mu je sasluživalo zagrebačko sveštenstvo.

U besedi je istakao Kad god sam se pomolio u svome i svoga naroda teškom životu Svetoj Petki, uvek nam je pomogla. Tako i vi, braćo i sestre, deco moja duhovna, radite svagda u svome životu moleći se i zavetujući Svetoj Petki u svojim teškim prilikama, pa ćete sigurno kod nje naći pomoć. Ona će dati zdravlje, sreću, mira, radosti i zadovoljstva našoj otadžbini i vama.

Iz časopisa „Pravoslavni branik“ o životu zagrebačkih monahinja u to vreme saznajemo:

U manastiru bi bilo daleko više monahinja i poslušnica da je manastir veći i da bolje materijalno stoji, jer gotovo dnevno se prijavljuju nove kandidatkinje. Sve monahinje žive strogim manastirskim životom provodeći život u molitvi, čitanju pobožnih knjiga, postu, radu i poslušnosti. Neke se monahinje spremaju za bolničarke, a sve druge se bave ekonomskim poslovima. O manastiru vodi brigu njegov osnivač i blagodej, Njegovo Visokopreosveštenstvo G. Mitropolit Dositej. On vodi brigu i o siročadi smeštenoj u manastiru, i o njihovom školovanju. Manastir je siromašan, i u njemu se živi od rada monahinja i doprinosa pobožnih pravoslavaca.

Zagrebačka Crkvena opština finansijski je pomagala manastir o Božiću, Vaskrsu i manastirskoj slavi. O manastiru se staralo i pravoslavno sveštenstvo, udruženja srpskih žena i pravoslavni zagrepčani.

Manastirski tutor je od osnivanja manastira do 1945. godine, bio Rus Jakov Vasiljevič Kapelanik (1888-1974).

Arhipastirski rad svetog Dositeja i misionarska delatnost manastira Svete Petke prekinuti su 1941. godine, proglašenjem Nezavisne države Hrvatske (NDH). Nakon mitropolitovog hapšenja u Zagrebu, maltretiranja i prebijanja, kao i interniranja u Beograd, nastala su iskušenja i za manastir Svete Petke. Monahinja Savatija (Suša) odmah je po proglašenju NDH proterana u Srbiju. Ruske monahinje ostale su u manastiru do završetka Drugog svetskog rata.

U manastiru je tokom rata spas iz jednog od dečjih logora smrti pronašlo sedam srpskih devojčica (Darinka Borovac, Đurđica Krnjak, Jovanka Krnjak, Zora Narančić, Vidosava Sekulić, Ankica Stanković i Jovanka Tadić).

Završetak Drugog svetskog rata za sestrinstvo koje je ostalo u manastiru bio je ujedno i početak novog stradanja. Polovinom maja 1945. godine, manastir je poharala grupa naoružanih partizana predvođena Bogoljubom Rapajićem. „Oslobodioci“ su uništili ikonu Svete Petke i kandilo koje je gorelo iznad ulaznih vrata. Razbijena je i mermerna ploča sa nazivom manastira. Iste noći monahinje su nasilno odvedene uz jaku oružanu pratnju. Jakova Vasiljevića su nakon nekoliko dana vratili u manastir, ali je i on ubrzo proteran. Manastir je opljačkan, a pored dragocenosti tada je nestala i manastirska arhiva. U manastirsku zgradu smestila se Narodna milicija, a celi kompleks služio je kao strelište (milicijski poligon).

Proterana nastojateljica monahinja Tasija (Prokopjuk) sa sestrinstvom otišla je u Beograd, a zatim na Frušku Goru gde je umrla 13. jula 1951. godine, u manastiru Feneku.

Državni sekretarijat za unutrašnje poslove Narodne Republike Hrvatske krajem maja 1945. godine oduzeo je Crkvi konak i zemljište, nakon čega je dogovorena „minimalna“ zakupnina. Manastir je vraćen u vlasništvo Eparhiji zagrebačkoj sredinom 1956. godine, a već krajem 1958. godine stupio je na snagu Zakon o nacionalizaciji kojim su manastirski konak i zemljište nacionalizovani. Manastirski posed bio je dat u zakup inžinjeru Ivanu Šiftaru na pet godina.

U proleće 1962. godine Mitropolit zagrebački dr Damaskin (Grdanički) pokrenuo je postupak za izuzimanje od nacionalizacije manastirske zgrade i imanja. Državne vlasti su osporavale da je to ikada i bio pravoslavni manastir. S obzirom da je arhiva „nestala“ 1945. godine usledio je dugotrajni proces povratka manastira u crkveni posed.

Velikim zalaganjem i požrtvovanjem advokata Đorđa Ilijća, člana Eparhijskog saveta zagrebačke eparhije, i podrškom mitropolita dr Damaskina, Eparhiji zagrebačkoj priznato je vlasništvo nad manastirom Svete Petke, a iz manastirskog konaka je iseljen stanar koji je u njemu živeo. Ubrzo je mitropolit osnovao Odbor manastira Svete Petke u Zagrebu 1968. godine i započeta je obnova konaka. Odbor su činili: mitropolit dr Damaskin (Grdanički), zagrebački paroh Jovan Nikolić, advokat Đorđe Ilijć, advokat Vladimir Ivković, dr Anđelko Vujatović i Gojko Bundalo.

Iz izveštaja prote Jovana Nikolića saznajemo kako je tekao početak manastirske obnove: „Odbor manastira Svete Petke 1968. započinje period obnove, sakupljanja priloga i zamašnih popravki na oštećenom objektu. U suterenu kuće adaptirane su prostorije za kapelu, a iz poklona dobrotvora popunjen je nameštaj i kućni inventar u šest manastirskih soba. Iz dobrovoljnih priloga koji povremeno stižu vrše se i dalje popravke. Nedavno je obnovljena fasada na celoj zgradi, betonirana terasa, uređena kanalizacija i sl. Sada predstoje veći radovi na konačnom uređenju kapele, postavljanje ikonostasa, crkvenog inventara i dr. kako bi se omogućilo redovno bogosluženje.“

Srpskoj pravoslavnoj Crkvenoj opštini u Zagrebu gotovo sva imovina bila je oduzeta i nije bilo sredstava ni za najneophodnije radove. U to vreme još uvek je u Zagrebu bio priličan broj pobožnih Ruskinja od čijih priloga je u kapeli izrađen ikonostas kao i ikone u oltaru.

Za prvu posleratnu nastojateljnicu manastira Svete Petke imenovana je monahinja Varvara (Božić). Sa njom je živela i monahinja Ksenija (Šešlak) koja je došla iz manastira Tavne 1971. godine. Sestrinstvo su činile još i igumanija Serafima (Miloradović) sa dve monahinje koje su morale da napuste manastir Svetog Spasa u Makedoniji zbog nacionalnog opredeljenja.

Zagrebački Srbi su 1971. godine uredili manastirsku portu posadivši brojna stabla. Ispod njih su stavljali po grudu zemlje donete sa pokloničkih putovanja iz mnogih srpskih manastira: Mileševe, Studenice, Gračanice, Pećke patrijaršije, Dečana, Deviča, Ostroga, Morače, Savine, Krke, Krupe, Ozrena, Dragovića…

Nakon smrti mitropolita Damaskina, u periodu od 1969. do 1977. godine, Eparhijom zagrebačkom administrirao je Episkop slavonski Emilijan (Marinković). U vreme njegovog administriranja preduzeta je i prva posleratna obnova ove svetinje. Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve u julu 1977. godine izabrao je arhimandrita Jovana (Pavlovića) za vikarnog Episkopa lepavinskog Patrijarhu srpskom Germanu (Đoriću), sa tim da bude i administrator upražnjene Eparhije zagrebačke. Kao Episkop lepavinski, vikar patrijarha srpskog Germana, vladika Jovan nekoliko godina je živeo u manastiru Svete Petke. Brigu o obnovi i životu manastira episkop Jovan vodii je i nakon izbora za Mitropolita zagrebačkog 1982. godine.

U manastiru svete Petke nalaze se četiri mermerne ploče sa natpisima o osnivanju opštežića 1936. godine i imenima prvih monahinja, kao i spomen ploče ktitorima Đuri Aviroviću i Teodoru Č. Pavloviću, te manastirskom tutoru Jakovu Vasiljeviču Kapelkinu.

Podizanje moderne zgrade Srpske pravoslavne Gimnazije na manastirskom imanju

Tokom ratnih dešavanja 1991. i 1992. godine, manastir je dvaput opljačkan. Po završetku rata (1995.), u njemu privremeno borave jeromonah Makarije (Mandić) i jeromonah Danilo (Ljubotina), klirici Eparhije gornjokarlovačke.

Zakonom Republike Hrvatske o denacionalizaciji koji je donet 2000. godine, Srpskoj pravoslavnoj Crkvenoj opštini zagrebačkoj i manastiru Svete Petke vraćen je deo oduzete imovine. Na manastirskom zemljištu podignut je 2011. godine kompleks Srpske pravoslavne opšte gimnazije Kantakuzina Katarina Branković. 

O manastiru se od 2014. godine neposredno stara mitropolit zagrebačko-ljubljanski Porfirije, sadašnji patrijarh srpski. Pored protosinđela Venijamina (Kovačića) koji u njemu trenutno živi i služi, u manastiru Svete Petke živeo je do izbora za vladiku i Episkop marčanski Sava (Bundalo), vikar patrijarha srpskog i šef kabineta Njegove Svetosti.